Kadınlara emeklilik hakkı: Kapsamlı reform şart

Türkiye’de kadınların emekliliğe ulaşma süreci, erkeklere kıyasla daha zorlu ve karmaşık bir yolculuk. Kadınların istihdamı uzun yıllar çok düşük seviyedeyken son yıllarda nispeten arttı. Ancak sigorta başlangıç tarihinden doğum borçlanmasına, iş gücüne katılımdan sosyal güvenlik haklarına kadar birçok unsur, kadınların emeklilik hakkını doğrudan etkiliyor.

Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun, Dünya’daki köşesinde, kadınların emeklilikte karşılaştığı yapısal eşitsizlikleri anlatarak çözüm önerileri sundu.

SİGORTASIZ ÇALIŞTILAR

İlk sigortalı işe giriş tarihi, kadınların emekliliğinde belirleyici unsur oluyor. Çünkü emeklilik yaşı, prim gün sayısı ve diğer şartlar bu tarihe göre belirleniyor. Fakat özellikle 1990’lı ve 2000’li yıllarda birçok kadın fiilen çalışmasına rağmen çalışmaları kayıt dışı kaldı yani sigortasız çalıştırıldılar. Hal böyle olunca, milyonlarca kadın ya geç emekli oldu ya da hiç emekli olamadı.

DOĞUM BORÇLANMASI İÇİN SİGORTA ŞARTI

Diğer yandan, bir çift çocuk sahibi olmak istediğinde bu durumdan en çok etkilenen kadın oluyor. Kadının hem istihdamda olması hem de doğurganlığın sürmesi için 1 Ekim 2008’de bir düzenlemeye gidildi. Doğum nedeniyle çalışamadıkları süreler için kadınlar SGK’ya borçlanabiliyorlardı bu düzenleme ile. Bunun için üç çocuğa kadar toplam 2.160 gün (6 yıl) prim borçlanma sağlıyordu düzenleme. Fakat bir şart vardı; doğumdan önce sigortalı olmalı. Bu kuralla birlikte sigorta girişinden önce doğum yapmış kadınlar için ciddi bir mağduriyet getiriyordu.

Ev içi işlerde ücretsiz çalışan kadınlar, çocuk ve yaşlı bakımı olunca ilk akla gelenler olurken, bu durum kadınları iş hayatlarında erkeklere göre dezavantajı bir noktaya getiriyor. Çünkü kadınlar bu nedenler daha fazla işe ara vermek zorunda kalıyorlar. Bu durum özellikle özel sektörde çalışan kadınlarda doğum sonrası işten ayrılmalar, kayıt dışı çalışma veya yarı zamanlı iş modellerine yönelmesine neden oluyor.

Böyle olunca da emeklilik için gerekli prim gün sayısının tamamlanması büyük bir sorun oluyor.

Kadınların erkeklerle eşit şartlarda emeklilik haklarına ulaşması için Özgür Erdursun “sosyal güvenlik politikalarında kapsamlı reformların şart olduğunu söyledi.

Erdursun şu önerileri sırladı:

• “Doğum borçlanmasında sigortalı olma şartı kaldırılmalı. Kadınlar, sigorta başlangıcı olup olmadığına bakılmaksızın tüm doğumlar için borçlanma hakkına sahip olmalı.
• Erken yaşta sigortalı çalışmayı teşvik edecek sosyal politikalar geliştirilmeli. (kreş desteği, yarı zamanlı sigortalılık, evde bakım maaşlarının sigortalılığa sayılması vb.)
• Kayıt dışı çalıştırılan kadınlara yönelik geriye dönük sigorta başlangıcı ve prim teşviki sağlanmalı.
• Çalışma hayatına ara veren kadınlar için “bakım sürelerinin” borçlanılarak emekliliğe sayılması sağlanmalı.”

Erdursun ayrıca kadınların emeklilik şartlarına ilişkin tabloyu da paylaştı.

Tablo şöyle:

8 Eylül 1999 Öncesi Sigorta Girişi Olan Kadınlar

4A (SSK):

5000-5975 prim günüyle yaşa bakılmaksızın emeklilik

3600 günle 58 yaşında emeklilik (kısmi)

4B (Bağ-Kur):

7200 gün ile yaş şartı olmadan emeklilik

5400 gün ile 56 yaşında emeklilik

9 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 Arasında Sigorta Girişi Olanlar

4A (SSK):

7000 gün ve 58 yaş ile emeklilik

4500 gün + 25 yıl sigortalılık süresi + 58 yaş (kısmi emeklilik)

4B (Bağ-Kur):

9000 gün ve 58 yaş ile emeklilik

5400 gün ile 60 yaşında emeklilik

Erdursun, kadınların emekliliğinin sadece teknik bir hesaplama olmadığını aynı zamanda toplumsal cinsiyet eşitliği ve sosyal adalet konusu olduğunu vurguladı. Sosyal devlet anlayışına işaret eden Erdursun, kadınların iş hayatına katılımını destekleyecek ve emeklilik süreçlerini kolaylaştıracak şekilde yeniden yapılandırılması gerektiğine işaret etti.

Erdursun’a göre kadınların emekliliği için eşitlikçi ve kapsayıcı adımlar atılmadıkça, sosyal güvenlik sistemi sürdürülebilirlikten ve adaletten uzak kalacak.